Jakie typy syndromu oszusta Cię dotyczą i jak sobie z nimi poradzić?

Dzięki temu, że syndrom oszusta tworzą nie trwałe cechy osobowości a zestawy przekonań i wynikające z nich zachowania, możemy sobie z nimi poradzić!

Różne uciążliwe nawykowe zachowania związane z typami syndromu oszusta dotykają nawet 70% ludzi – zarówno kobiet jak i mężczyzn – i prześladują nierzadko osoby pełniące eksponowane role społeczne.

Syndrom oszusta polega na tym, że osoba nim dotknięta czuje się nie na miejscu, niegodna sukcesów, stanowisk i pochwał, które ją spotykają. Boi się „odkrycia” swojej rzekomej niekompetencji i niechybnej kompromitacji.

Jest to więc zjawisko niszczące pewność siebie, istotnie ograniczające kreatywność oraz skuteczność działania ludzi nim dotkniętych. Osoby tego typu mają nierealistyczne, przesadnie wyśrubowane oczekiwania, co do standardów, które powinny osiągać – wiedzy i kompetencji.

Dysfunkcje związane z opisanymi dalej typami syndromu oszusta nie ograniczają się tylko do osób działających wg tych schematów. Przekładają się także na zespoły i organizacje. Zależą od liczby ludzi współpracujących, czy miejsca w hierarchii organizacyjnej zajmowanej przez osobę z syndromem oszusta. Mogą  wpływać na ograniczanie kreatywności, zaangażowania, motywację i osiągane wyniki wszystkich wokół.

Jeżeli ciekawi Cię jak odkryto syndromu oszusta i opis mechanizmów jego działania, to przeczytaj tu => więcej .

Dr Valerie Young, autorka książki The Secret Thoughts of Successful Women (Currency, 2011), również przyjrzała się temu zjawisku dokładniej od strony praktycznej i podzieliła przekonania oraz idące za nimi nawykowe zachowania ludzi dotkniętych tym syndromem na 5 typów.

Czy Ty lub ktoś wokół Ciebie przejawia w mniejszym lub większym stopniu takie tendencje?

Jeżeli tak – a przy powszechności tego zjawiska jest to bardzo prawdopodobne – to warto zacząć działać. Przy większym nasileniu takich destrukcyjnych nawykowych objawów może być potrzebna pomoc trenera, czy doradcy. Przy opisach typów syndromu oszusta rodzaj jest używany naprzemiennie. Wszystkie opisy odnoszą się zarówno do kobiet jak i do mężczyzn.

Możesz znacznie lepiej radzić sobie z obajawami syndromu oszusta i podnieść Twoją pewność siebie, kiedy skorzystasz ze specjalnie przygotowanego dla osób takich, jak Ty:
TRENINGU SKUTECZNOŚCI OSOBISTEJ, czyli o sztuce zarządzania sobą – z głową

Typy zachowań osób z syndromem oszusta i podstawowe działania zaradcze:

1. PERFEKCJONIŚCI

Najważniejsze dla tych osób to jakość i bezbłędność wykonania. Jeden drobny błąd oznacza porażkę, a tym samym wstyd. Perfekcjoniści stawiają sobie bardzo wysoko poprzeczkę, a kiedy nie udaje im się osiągnąć celu w 100% i to w każdym aspekcie, zaczynają wątpić w siebie. Przy okazji mają często przekonanie, że inni ludzie zrealizują zadania mniej dokładnie od nich, więc starają się wszytkich naokoło ściśle kontrolować lub robić wszystko samodzielnie. Oczywiście tak nie daje się funkcjonować na dłuższa metę, stąd coraz więcej błędów, frustracji i nacisku na jeszcze większą kontrolę. Powstaje błędne koło: perfekcjonista jest przemęczony i wkurzony a otoczenie zniechęcone, zdemotywowane i zirytowane. Nie ma mowy o kreatywności, testowaniu pomysłów i dobrej atmosferze do współpracy.

Jeżeli nie masz pewności, czy Ciebie dotyczy ten rodzaj syndromu oszusta, sprawdź, czy zdarzają Ci się podobne sytuacje:

• Spotkał Cię kiedyś ze strony innych zarzut, że nimi mikrozarządzasz?
• Masz trudności z delegowaniem pracy innym przez brak zaufania do nich?
• Kiedy nie osiągniesz najwyższej oceny w jakimś aspekcie swojej pracy, to czy długo się tym zamartwiasz?
• Rzadko odczuwasz satysfakcję z powodu sukcesu, ponieważ zazwyczaj uważasz, że mogłabyś zrobić to zadanie jeszcze lepiej. Grozi Ci więc wypalenie i coraz mniejsze poczucie pewności siebie.

Jeżeli rozpoznajesz tu swoje tendencje, to zacznij z większą pobłażliwością traktować błędy u siebie i u innych. Traktuj je jako naturalną część nauki i doskonalenia.

Staraj się też podejmować działania, zanim jeszcze będziesz mieć poczucie, że wszystko w planach jest dopięte na ostatni guzik. Projektów nigdy nie da się przygotować idealnie, choć taką masz dręczącą Cię potrzebę. Takie odwlekanie rozpoczęcia działań w oczekiwaniu na dopracowanie „formy doskonałej” może być podstępną formą prokrastynacji!

2. SUPERWOMAN / SUPERMAN = PRACOHOLICY

Tego typu osoby mają ambicje spełniać się na 100% we wszystkich rolach, które przyszło im w życiu pełnić zarówno zawodowych jak i prywatnych, rodzinnych, czy związanych z hobby.

Zmuszają się do pracy ponad siły niemal 24/24, aby sprostać swoim wyśrubowanym oczekiwaniom. W rezultacie zaczynają cierpieć ich relacje i zdrowie, grozi im wypalenie.

Odpowiedz sobie na pytania, czy:

• Zostajesz w pracy dłużej niż inni lub w weekendy?
• Stresujesz się, gdy nie pracujesz, a w czasie urlopu masz poczucie marnowania czasu?
• Powoli ograniczasz swoje pasje na rzecz pracy?
• Obawiasz się, że tak naprawdę nie zasługujesz na swój tytuł, wynagrodzenie, czy stanowisko, więc odczuwasz presję, by bardziej pracować niż inni, aby udowodnić swoją wartość?

Pracoholicy tego typu uzależniają się od oceny swojego otoczenia na temat sposobu funkcjonowania w danej roli, np. chcą być najlepsi jednocześnie jako: pracownik, matka/ojciec, partner/partnerka, sportowiec, syn/córka, opiekun, itp. Mogą też porównywać się z opisami perfekcyjnego realizowania się w danej roli zasłyszanymi od otoczenia, przeczytanymi w czasopismach, czy mediach społecznościowych.

Istotne jest, żeby osoby dotknięte tym typem syndromu zastanowiły się nad swoimi oczekiwaniami w kontekście funkcjonowania w różnych rolach i zrobiły bilans czasu. Co jest realne a co nie z uwzględnieniem swojego odpoczynku i bycia w bliskich relacjach. Warto też, żeby uczyli się przyjmować konstruktywną krytykę nie osobiście, tylko w odniesieniu do wykonanego zadania. A to bez popadania w rozpacz, gdy ocena nie jest doskonała.

3. NATURALNI GENIUSZE

Dla tych osób istotne jest, żeby zadania były realizowane nie tylko jak najlepiej i bezbłędnie, lecz także łatwo i szybko. Jeżeli rzeczy nie przychodzą im z najwyższą łatwością i od razu za pierwszym razem, to stanowi dla nich porażkę.

Aby sprawdzić, czy Ciebie dotyczy ta wersja syndromu oszusta, przyjrzyj się tym pytaniom, czy:

• Uważasz, że doskonałe rzeczy powinny być przez Ciebie realizowane bez większego wysiłku?
• Masz doświadczenia w zdobywaniu pierwszych miejsc i odznaczeń we wszystkim, co robisz?
• Jako dziecko często mówiono Ci, że jesteś mądry/mądra, czy inteligentny/inteligentna?
• Uważasz, że z problemami należy sobie radzić samodzielnie?
• W obliczu porażki spada Twoja pewność siebie i ogarnia Cię wstyd?
• Zdarza Ci się unikać wyzwań spoza obszaru Twojej ścisłej specjalizacji, ponieważ próbowanie czegoś nieznanego jest niewygodne?

Jeżeli tu się rozpoznajesz, to przyjmij plan doskonalenia swoich kompetencji, uznając, że w trakcie będziesz popełniać liczne błędy. Potraktuj robienie błędów, jako konieczny wyznacznik na drodze do celu.

4. SOLIŚCI

Takim osobom zależy przede wszystkim na tym, żeby realizować zadania samodzielnie, sukces zespołowy nie jest sukcesem, w ich mniemaniu. Współpraca, czy konieczna pomoc ze strony innych jest traktowane przez solistów jako oznaka ich słabości i braku kompetencji.

Odpowiedz sobie na pytanie, czy często myślisz lub mówisz: „Nie potrzebuję niczyjej pomocy”?

Zacznij pytać innych i prosić o pomoc najpierw w małych sprawach a potem w coraz większych. Doceniaj się za tego typu zachowania, potraktuj to, jako zdobywanie nowych kompetencji. Ludzie cenią i lubią bardziej tych, którym czują się potrzebni, soliści nie są szczególnie pożądani!

5. EKSPERCI

Ten typ osób z syndromem oszusta jest nastawiony głównie na to, by zdobyć całą wiedzę na dany temat. W tej sytuacji nawet niewielki brak wiedzy oznacza porażkę i wstyd.

Eksperci obawiają się – i słusznie, bo to niemożliwe –  że nigdy nie dowiedzą się wszystkiego. Jednocześnie przyjmując nierealistyczne oczekiwania, że powinni wiedzieć wszystko, boją się, że zostaną zdemaskowani jako niedoświadczeni ignoranci, lub naciągacze.

Zastanów się, czy dotyczą Cię te sytuacje:

• Unikasz ubiegania się o pracę, jeśli nie spełniasz wszystkich wymagań edukacyjnych?
• Ciągle poszukujesz nowych szkoleń lub certyfikatów, aby podnosić swoje umiejętności, bo obawiasz się, że jest to konieczne do osiągnięcia sukcesu?
• Niezależnie od tego, jak długo pracujesz w danej dziedzinie, ciągle uważasz, że nie wiesz wystarczająco dużo?
• Obawiasz się uznać, że w czymś jesteś ekspertem/ekspertką?

Warto tu odróżnić zdrowe dążenie do rozwoju i uczenia się nowych umiejętności od przesadnej tendencji do ciągłego poszukiwania większej ilości wiedzy, która jest formą zwlekania, by nie zacząć czegoś robić „naprawdę”. Tu odnoszą się także uwagi związane z prokrastynacją opisane  w odniesieniu do PERFEKCJONISTÓW.

Zacznij realizować się w roli mentora dla innych, którzy mają mniejszą wiedzę i doświadczenie. Doceniaj siebie za swoje kompetencje – te, które już posiadasz.

Niszczące formy oczekiwań

Opisane typy syndromu oszusta są na generalnym poziomie podobne, natomiast w każdym z nich na czoło wysuwa się jedna kwestia, jedno najważniejsze oczekiwanie:

1. 1. PERFEKCJONISTA chce uniknąć błędów,
   2. SUPERMAN /SUPERWOMAN dąży do tego, by na wszystkich polach działania w życiu być „The best”
   3. NATURALNY GENIUSZ oczekuje, że nauczy się i wykona wszystko od razu, błyskawicznie i doskonale – wcześniej, szybciej i lepiej niż inni
   4. SOLISTA marzy, żeby być zawsze jedyną i wyjątkową osobą
   5. EKSPERT pragnie wiedzieć wszystko na dany temat,

Wszystkie wymienione typy syndromu oszusta opierają się na zestawach niszczących oczekiwań, które przyjęliśmy w procesie wychowania. Niestety – nasi bliscy i szkoła w klasycznym wydaniu, kładąca nacisk na oceny i wieczne porównywanie do innych, kary i nagrody, wyścigi o pierwsze miejsce, rankingi świadectw, pracę samodzielną a nie zespołową, nacisk na tropienie i tępienie błędów – mają w tym ogromny udział.

W efekcie większość z nas ma w głowie nieświadome kryteria i oczekiwania związane z tym, co to znaczy być kompetentnym. Zaczynają się one zazwyczaj od „powinien”, „zawsze” lub „nigdy” i budują potrzebę zrealizowania się w sposób, który jest niemożliwy. Z dużym prawdopodobieństwem to prowadzi nas do porażki, gwarantuje poczucie winy, wstyd, coraz niższą pewność siebie i frustrację. Dlatego im wcześniej się w tym zorientujesz i zostawisz ten świat normatywnych i fałszywych przekonań, tym lepiej. Dla Ciebie i Twojego otoczenia.

O budowaniu poczucia pewności siebie i obronie przed wygórowanymi oczekiwaniami otoczenia możesz dowiedzieć się więcej i nauczyć stosowania skutecznych metod zaradczych na szkoleniu z asertywności:
TRENING ASERTYWNOŚCI, czyli jak skutecznie budować relacje, dbając o swoje interesy z szacunkiem dla innych